28 podmiotów podpisało się w Muzeum Ceramiki w Bolesławcu pod deklaracją o współpracy, której celem ma być wpisanie miejscowego, sztandarowego produktu – bolesławieckich wyrobów ceramicznych – na listę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego UNESCO. Ewentualny przyszły wpis byłby pierwszym takim dla naszego regionu.
Podpisana przed kilkoma dniami deklaracja to dopiero pierwszy krok na trudnej i czasochłonnej drodze. Wolę współpracy w tym przedsięwzięciu wyrazili bodaj wszyscy producenci ceramiki z Bolesławca i okolic, samorząd Bolesławca i samorządowe instytucje kultury (z Muzeum Ceramiki jako koordynatorem), a także Stowarzyszenie Gmin Ceramicznych Rzeczpospolitej Polskiej.
Na początek starania dotyczyć będą wpisu na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest to pierwszy, etap działań, które mogą doprowadzić do zgłoszenia ceramiki bolesławieckiej na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. W Polsce inicjatywy tego typu są nadzorowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a koordynowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Zgodnie z Konwencją UNESCO z 2003 r. wpis na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego stanowi podstawę do ewentualnego złożenia wniosku o zamieszczenie elementu dziedzictwa z terenu Polski na międzynarodowych listach prowadzonych w ramach tej Konwencji przez UNESCO.
Inicjatorzy przyznają, że celem jest związany z obecnością na liście prestiż i reklama dla wyrobu, ale także większa skuteczność z walce z podróbkami bolesławieckiej ceramiki.
Na pewno szybko do tego nie dojdzie, bo ewaluacje związane z wpisem na listę krajową potrwają przynajmniej półtora roku, a starania o uznanie międzynarodowe to kolejne dwa lata.
UNESCO ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego rozpoczęło w 2003 r. (zapis Konwencji) a w 2008 r. dokonano pierwszych wpisów. Ochrona obejmuje zwyczaje, przekaz ustny, wiedzę i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i przestrzeń kulturową, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem, historią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne jest źródłem poczucia tożsamości i ciągłości.
Dziedzictwo niematerialne w rozumieniu Konwencji UNESCO obejmuje:
– tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego;
– sztuki widowiskowe;
– zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne;
– wiedzę i praktyki dotyczące przyrody i wszechświata;
– umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym.
Na światowej liście dziedzictwa niematerialnego znalazły się dotąd dwa wpisy z Polski: szopkarstwo krakowskie (2018) i Kultura Bartnicza (2020, wspólny wniosek Polski i Białorusi). Dużo dłuższa jest lista krajowa, zawierająca 49 wpisów. Wśród nich są np., koniakowskie koronki, procesja Bożego Ciała w Łowiczu, chodzenie z koza na Kujawach, czy kaszubski hafty szkoły żukowskiej. Ceramika bolesławiecka – ze swoja historii a i współczesnością z pewnością spełnia standardy ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego.
Fot. Muzeum Ceramiki Bolesławiec
