Pomnik, który odsłonięto 7 listopada 2025 na cmentarzu komunalnym przy ulicy Krośnieńskiej w Cieplicach jest skromny, ale wymowny – kamienny obelisk dzieli na dwie części cienka linia, z końcówki której wystaje złoty skalpel. „Chirurdzy chirurgom” – głosi zamieszczony nad kreską napis. Rzeźba, wykonana przez Macieja Wokana, jest inicjatywą doktora Oskara Pelzera – jeleniogórskiego chirurga z oddziału chirurgii ogólnej i onkologicznej.
– Po krótkiej rozmowie z Wokanem wiedziałem, że będzie czuł to, co chcemy przekazać. Myślę, że surowość i prostota formy dobrze korespondują z życiem chirurga. Sam jednak pomnik to upamiętnienie tych, których nie ma już z nami. Skała jest delikatnie łamana, czym chciałem zwrócić uwagę na kruchość życia. Zatrzymać się tu i pomyśleć o tym mogą nie tylko dawni znajomi, ale także ludzie, którzy byli przez tych lekarzy leczeni, którzy z ich strony doznali czegoś dobrego. No i jest jeszcze kwestia tożsamości zawodowej. Coraz mniej osób chce być chirurgami, to wymagająca praca, trudna w podejmowaniu decyzji, które są w tej dziedzinie bardzo zero-jedynkowe. Chcemy wracać do korzeni. Pokazywać, że warto – mówi Oskar Pelzer, pomysłodawca, kreator i realizator przedsięwzięcia.
Temat powrotu do korzeni przewijał się w trakcie uroczystości kilkukrotnie. Przejawiał się we wspomnieniach prowadzącego ceremonię doktora Kazimierza Pichlaka, kiedy mówił o – zdaniem wielu powoli już zanikającej – relacji między mistrzem a uczniem w zawodzie chirurga. Podkreślając rolę myślenia tożsamościowego w tej dziedzinie, wspominał własnego mentora, Bogdana Łazarkiewicza, który zaszczepił w podopiecznym szacunek do tradycji i dokonań poprzedników.
Powrót do korzeni pojawił się też w przemówieniu Oskara Pelzera, kiedy wyrażał wdzięczność wobec nauczycieli i kiedy mówił o tym, że chirurgia zbudowana jest na fundamentach wiedzy położonych przez poprzednie pokolenia. Przypominał też o wartościach, które powinny przyświecać chirurgom – o wdzięczności, pokorze, o tym, że służba w ratowaniu życia drugiego człowieka to zaszczyt. Senator Rzeczypospolitej Marcin Zawiła zwracał uwagę, że wiele wiadomo o historii budynków i tramwajów, ale że zapomina się o ludziach – i dodawał, że ma nadzieję, iż przy pomniku zapłonie w przyszłości niejeden znicz.
W uroczystości udział wziął także przewodniczący Dolnośląskiego Oddziału Towarzystwa Chirurgów Polskich, profesor Marek Zawadzki. Odczytał list od Wojciecha Witkiewicza, dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu, a także opowiadał z podziwem o dawnych dolnośląskich chirurgach, z których wielu jeszcze 50 lat temu uprawiało zawód z dala od wielkich ośrodków i z bardzo ograniczonymi możliwościami sprzętowymi, mimo wszystko jednak dokładając istotną cegiełkę do rozwoju polskiej chirurgii. Chirurgom, za ich poświęcenie w realizowaniu tej szczególnej roli zawodowej, dziękował też prezydent Jeleniej Góry, Jerzy Łużniak.
Wielu uczestników uroczystości było bezpośrednio związanych z lekarzami, których nazwiska utrwalono na pomniku – Michał Pelzer był ojcem Oskara Pelzera i mentorem doktora Zbigniewa Markiewicza, który wystąpił w podwójnej roli: przedstawiciela Dolnośląskiej Izby Lekarskiej i dyrektora Wojewódzkiego Centrum Szpitalnego Kotliny Jeleniogórskiej. Pojawiły się także dzieci profesora Zbigniewa Domosławskiego, wybitnego jeleniogórskiego internisty, historyka medycyny i kardiologa. Mowa o Marii Domosławskiej oraz Pawle Domosławskim, który jest obecnie konsultantem wojewódzkim ds. chirurgii. W promieniach jesiennego słońca było więc wiele wzruszeń, łez, uśmiechów i wspomnień, a na koniec ceremonii pomnik ozdobiły licznie pierwsze znicze.
Oskarowi Pelzerowi naprawdę udało się dotrzeć do przybyłych na miejsce osób – po uroczystości nie było chyba nikogo, kto nie złożyłby mu osobiście gratulacji lub podziękowań. Uroczystaść muzycznie oprawiła Katarzyna Jiruska, która zagrała na saksofonie „What a Wonderful World” Louisa Armstronga i standard jazzowy „Gdy wszyscy święci idą do nieba”. Kazimierz Pichlak jest pewien, że gdy ten drugi utwór powstawał, kompozytorzy myśleli właśnie o chirurgach…
Tekst i zdjęcia: Mikołaj Ubych
