Walka o czyste powietrze to w ostatnich latach jeden z najważniejszych priorytetów zarówno Unii Europejskiej, jak i Samorządu Województwa Dolnośląskiego. Przez 6 lat na ten cel przeznaczono aż 2 mld zł. Z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014 – 2020 pochodzi około 85% zaangażowanych środków. Pozostała kwota to głównie fundusze samorządowe i krajowe, czyli wkład własny beneficjentów. Wysiłki te dają widoczne efekty, ponieważ poziom zanieczyszczenia powietrza zmniejsza się z roku na rok. Wciąż jest jednak wiele do zrobienia.
– Samorząd województwa podjął i nadal podejmuje szereg działań, które w efekcie mają poprawić jakość powietrza w regionie. Niestety wciąż, zwłaszcza w okresach grzewczych, zmagamy się ze smogiem. Jego głównym źródłem na Dolnym Śląsku jest emisja kominowa. We Wrocławiu i innych dużych miastach istotną rolę w tej kwestii odgrywa także transport samochodowy – mówi Cezary Przybylski, Marszałek Województwa Dolnośląskiego.
Ponad połowa Dolnoślązaków wciąż oddycha zanieczyszczonym powietrzem
Jak wynika z najnowszych badań Państwowego Monitoringu Środowiska, czyli instytucji, która stale sprawdza jakość powietrza w całym kraju, 56 procent Dolnoślązaków mieszka na obszarach, gdzie poziom szkodliwego benzo(a)pirenu przekracza przyjętą normę. To substancja powstająca w wyniku niepełnego spalania związków organicznych, w tym paliw stałych, drewna, odpadów, tworzyw sztucznych czy paliw samochodowych. Benzo(a)piren kumuluje się w organizmie, jest toksyczny i rakotwórczy.
Największe stężenia tej substancji w ubiegłym roku notowano w Nowej Rudzie (813 proc. wartości docelowej), Szczawnie Zdroju, Wałbrzychu i Legnicy.
Kolejnym szkodliwym zanieczyszczeniem powietrza, jakie występuje na znacznej części województwa, są pyły zawieszone PM10, czyli niezwykle małe cząstki m.in. kurzu, popiołu, a także startych opon czy tarcz i klocków hamulcowych. Często osiadają na nich także inne substancje np. metale ciężkie. Pyły te bardzo łatwo przenikają do płuc. Mogą być toksyczne. Powodują kaszel, trudności w oddychaniu i zaostrzenie alergii.
W 2019 roku normy dobowe pyłów zawieszonych PM10 najczęściej przekraczane były w Nowej Rudzie (78 dni), Lubaniu, Kłodzku i Legnicy. Największa poprawa jakości powietrza w tym zakresie widoczna jest w Ząbkowicach Śląskich, Oławie, Wrocławiu, Szczawnie Zdroju, Zgorzelcu, Polkowicach i Oleśnicy.
– Naszym celem jest redukcja poziomu zanieczyszczeń w całym województwie, co pozytywnie wpłynie na jakość życia i zdrowie mieszkańców. Dlatego tak istotne są wszelkie programy dofinansowań, ale także kampanie informacyjno-edukacyjne, dzięki którym ludzie są bardziej świadomi zagrożeń i znają możliwe rozwiązania problemu – tłumaczy Marcin Krzyżanowski, Wicemarszałek Województwa Dolnośląskiego.
Specyficznym dla naszego regionu problemem są przekroczenia poziomu rakotwórczego arsenu w okolicach Głogowa. Arsen w powietrzu to w dużej mierze efekt uboczny górnictwa i hutnictwa. We Wrocławiu natomiast, w bezpośrednim sąsiedztwie ruchliwych ulic, notuje się wysoki poziom dwutlenku azotu będącego skutkiem ruchu samochodowego. Przez ostatnie 10 lat stężenie tego zanieczyszczenia stopniowo się zmniejsza. Nadal przekracza ono jednak przyjęte normy.
Miliardy złotych na walkę ze smogiem.
Samorząd Województwa Dolnośląskiego problem smogu traktuje bardzo poważnie. W walce z nim bardzo istotne jest unijne wsparcie. W obecnej perspektywie finansowej wspólnoty i kolejnych budżetach samorządu województwa przewidziano środki w wysokości aż prawie 2 miliardów złotych na wsparcie budowy instalacji do produkcji energii z odnawialnych źródeł, poprawę efektywności energetycznej przedsiębiorstw, sieci ciepłowniczych i instalacji kogeneracyjnych, czyli wykorzystujących ciepło powstałe jako produkt uboczny w produkcji prądu. Największa część środków została jednak przeznaczona na walkę z tzw. emisją kominową i transportową.
W pierwszym przypadku stawiano na termomodernizację budynków, czyli ocieplanie ścian, stropów i dachów oraz wymianę okien i drzwi, podłączanie do sieci ciepłowniczych, a także na zmianę pieców na nowe, bardziej ekologiczne lub instalowanie urządzeń odnawialnych źródeł energii.
– Programy te mają pomóc Dolnoślązakom oszczędzać energię oraz dostosować swoje domowe paleniska do założeń uchwał antysmogowych przyjętych w listopadzie 2017 roku. Trzy dokumenty skonstruowane dla Wrocławia, uzdrowisk oraz pozostałej części województwa wprowadzają od 1 lipca 2028 zakazy i ograniczenia w zakresie stosowania paliw i instalacji wykorzystywanych do ogrzewania – mówi Dariusz Stasiak, radny sejmiku województwa i Przewodniczący Sejmikowej Komisji Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Tylko ze środków RPO WD 2014 – 2020 w zakresie eliminacji emisji kominowej przeprowadzono 24 konkursy na projekty wspierane w formie bezzwrotnej dotacji, a także jeden realizowany w systemie pożyczkowym. Dzięki temu uda się osiągnąć między innymi:
– zmniejszenie rocznej emisji pyłów PM 10 o 124 tony i PM 2,5 o 71 ton,
– modernizację 680 budynków o łącznej powierzchni ponad 1 mln m2,
– poprawę efektywności energetycznej prawie 10 tys. gospodarstw domowych,
– modernizację prawie 7 tys. źródeł ciepła (od pojedynczych pieców po duże kotłownie).
Bardzo ważnym elementem walki ze smogiem jest także redukcja emisji transportowej, czyli zanieczyszczeń produkowanych m.in. przez samochody i autobusy. W tym zakresie realizowane były projekty związane z zakupem niskoemisyjnego taboru na potrzeby komunikacji miejskiej i podmiejskiej, a także budową centrów przesiadkowych oraz dróg rowerowych. Celem tych przedsięwzięć jest ograniczenie indywidualnego transportu zmotoryzowanego w centrach miast.
W tym zakresie z RPO WD 2014 – 2020 przeprowadzono 11 konkursów, w ramach których:
– zakupionych zostanie prawie 200 niskoemisyjnych autobusów komunikacji publicznej, jeździć będzie mogło nimi ponad 18 tys. osób,
– powstanie 51 obiektów Bike&Ride i 61 Park&Ride, gdzie znajdzie się ponad 3 tys. miejsc postojowych,
– wybudowanych lub przebudowanych zostanie 156 km linii autobusowych,
– wybudowanych lub przebudowanych będzie prawie 200 km dróg rowerowych,
– emisja CO2 spadnie o niemal 8,7 tys. ton.
W połowie października zakończył się także konkurs dla gmin miejskich i miejsko-wiejskich na modernizację oświetlenia ulicznego. W grudniu ruszą natomiast programy termomodernizacji szkół, przedszkoli i żłobków, a w styczniu 2021 rozstrzygnięty będzie konkurs na instalacje urządzeń do produkcji prądu ze źródeł odnawialnych dla klastrów energii.
Ruszyła kolejna odsłona kampanii „Czyste zasady”.
Jej celem jest uświadomienie mieszkańcom szkodliwego oddziaływania zanieczyszczonego powietrza na ich zdrowie i środowisko naturalne oraz przypomnienie o obowiązkach wynikających z przyjętych uchwał antysmogowych.
– O skutkach zdrowotnych wdychania zanieczyszczonego powietrza Dolnoślązacy mogą dowiedzieć się ze spotów radiowych i telewizyjnych, artykułów w prasie, a także animacji prezentowanych w pociągach Kolei Dolnośląskich. Dodatkowo, stale prowadzona jest działalność w mediach społecznościowych oraz strona internetowa www.czystezasady.pl – wylicza Maciej Zathey, Dyrektor Instytutu Rozwoju Terytorialnego.
Z witryny można dowiedzieć się między innymi, jakie środki na termomodernizację budynków czy wymianę pieców są jeszcze dostępne, poznać doradcę energetycznego przypisanego do danej gminy, a także zrobić test za pośrednictwem klasyfikatora antysmogowego. Po udzieleniu odpowiedzi na pytania zobaczymy, czy spełniamy wymogi uchwał antysmogowych. Jeśli nie, wyświetlane są rekomendacje.
W najbliższym czasie przeprowadzona będzie także specjalna akcja obrazująca mieszkańcom województwa zagrożenia związane z wdychaniem zanieczyszczonego powietrza.
– W Jeleniej Górze i w Wałbrzychu zainstalowane zostaną tak zwane mobilne płuca. Ten kilkumetrowy model wykonany jest z przepuszczalnego materiału, który przez filtrowanie powietrza imituje oddech człowieka. Pod wpływem zanieczyszczeń płuca zmieniają kolor z białego na szary, co pokazuje jak niepożądane substancje wnikają do naszego organizmu szkodząc zdrowiu, a nawet życiu – tłumaczy Paweł Wybierała, Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego.
Mieszkańcy województwa, którzy chcą skorzystać z dofinansowań, cały czas mogą składać wnioski w ramach krajowego programu „Czyste Powietrze”, a wrocławianie mają do dyspozycji także miejski projekt „KAWKA Plus”.
