Udało się! 27 marca UNESCO wpisało Krainę Wygasłych Wulkanów do sieci geoparków tej organizacji, jako trzeci taki obszar w Polsce. Starania trwały wiele lat i były w tym czasie momenty zwątpienia.
27 marca Komitet Wykonawczy UNESCO zatwierdził 18 nowych obszarów, włączonych do Światowej sieci Geoparków UNESCO. Daje to łączną liczbę 213 geoparków w 48 krajach. Jednym z nich jest Kraina Wygasłych Wulkanów w Górach i na Pogórzu Kaczawski, obejmująca przede wszystkim powiaty złotoryjski oraz jaworski. Pozostałe, nowe geoparki znajdują się Nowe geoparki zlokalizowane są w Brazylii, Chinach (aż sześć), Chorwacji, Danii, Finlandii, Francji dwa), Grecji (Meteory), Węgrzech, Portugalii i Hiszpanii. Dodano też transgraniczny geopark obejmujący Belgię i Królestwo Niderlandów.
Starania zmierzające do stworzenia na Pogórzu i w Górach Kaczawskich geoparku trwały siedem lat. W październiku 2017 r. przedstawiciele 14 samorządów (gmin i powiatów) oraz działających na tym terenie stowarzyszeń podpisali list intencyjny w tej sprawie. Aktywne działania w tym kierunku podejmowały też instytucje (jak nadleśnictwa) i bezpośrednio mieszkańcy. Koordynatorem przedsięwzięcia zostało Stowarzyszenie Kaczawskie, które w 2019 r. złożyło dokumentację aplikacyjną. Wizytatorzy UNESCO – którzy pojawili się w 2021 r. – mieli być wcześniej, ale ewaluację przesunięto z powodu pandemii. Wskazali rzeczy do poprawie. Jedna z uwag omal nie przekreśliła starań.
Chodziło o – spowodowana pandemia – rezygnację z pracowników na rzecz wolontariatu. Dla przedstawicieli UNESCO taka forma pracy nie gwarantowała stabilności przedsięwzięcia, oczekiwali więc, żeby geopark miał stabilne finansowanie, swoją siedzibę i pracowników. Zwrócono też uwagę na konieczność lepszego wyodrębnienia obszaru Krainy Wygasłych Wulkanów jako geoparku.
Zalecenia wydawały się łatwe do zrealizowania, zwłaszcza że wyliczono koszt ich wprowadzenia na niewielką (wobec spodziewanych korzyści) kwotę 120 – 140 tys. zł rocznie. Gdyby te środki przekazywały gminy, oznaczałoby to roczny koszt 10 tys. dla każdego z samorządów zaangażowanych w projekt. Kwota nieduża, a jednak wzbudziła wśród samorządowców kontrowersje. Na szczęście udało się osiągnąć porozumienie i projekt doprowadzić do szczęśliwego finału.
– Jako państwowa służba geologiczna jesteśmy niezmiernie dumni, że Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów jako już trzeci geopark z naszego kraju dołączył do Światowej Sieci Geoparków UNESCO. Potwierdza to, że Polska może poszczycić się dziedzictwem geologicznym o międzynarodowym znaczeniu – powiedziała w rozmowie z PAP dr Katarzyna Szadkowska, kierowniczka Pracowni Geologii Złożowej i Środowiskowej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB we Wrocławiu, dodając że szczególne gratulacje należą się przede wszystkim Stowarzyszeniu Kaczawskiemu, które zarządza Geoparkiem i od lat prowadziło działania związane z przystąpieniem do grona Światowych Geoparków UNESCO.
Geoparki są obszarami o unikatowym dziedzictwem geologicznym, zarządzane zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju, czyli harmonijnego współistnienia przyrody z rozwojem społecznym i gospodarczym. Nie ograniczają prowadzenia normalnej działalności gospodarczej. W Polsce dotąd istniały dwa: transgraniczny polsko-niemiecki Geopark Łuk Mużakowa i (przyjęty w 2021 r.) Geopark Świętorzyski.
Korzyści dla lokalnej społeczności oraz biznesu płynące z utworzenia geoparku to przede wszystkim wzrost rozpoznawalności marki regionu, zwiększenie ruchu turystycznego a także prestiż, który idzie za członkostwem w sieci UNESCO. To także łatwiejsza droga do pozyskiwania funduszy zewnętrznych na zagospodarowanie turystyczne oraz promocję obszaru.
UNESCO w swojej informacji o nowych geoparkach Krainę Wygasłych Wulkanów opisało jako obszar położony w malowniczym południowo-zachodnim regionie Polski. Światowy Geopark UNESCO Kraina Wygasłych Wulkanów obejmuje Góry Kaczawskie i okoliczne pogórza. W geoparku znajdują się charakterystyczne pozostałości wulkanów paleozoiku i kenozoiku oraz wylewy lawy, głównie z oligocenu i miocenu (ok. 35–15 mln lat temu), z imponującymi przykładami spoinowania kolumnowego. Najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem okolicy jest góra Ostrzyca ze stożkową, bazaltową szyją. Historia tego terytorium jest ściśle związana z zasobami mineralnymi oraz długą tradycją poszukiwania złota i miedzi. Opuszczone kamieniołomy stanowią bezcenne okno na geologiczną i kulturową przeszłość tego obszaru. Dawny kamieniołom bazaltu Wilcza Góra stanowi świadectwo niedawnej ochrony i innowacji inspirowanych przez społeczność, ponieważ został zrekultywowany do celów naukowych i edukacyjnych. Zgodnie ze swoim zaangażowaniem w zrównoważoną turystykę i zrównoważony rozwój gospodarczy społeczności lokalnych, geopark oferuje program Paszport Odkrywcy, w ramach którego turyści mogą zbierać pieczątki i naklejki, odwiedzając uczestniczące lokalne placówki, z możliwością zdobycia medalu wykonanego przez lokalnego rzemieślnika.
Fot. główne – Stowarzyszenie Kaczawskie, fot. w tekście – Sudecka Zagroda Edukacyjna w Dobkowie
