Pierwszy Ogólnopolski Zjazd Przemysłowy Ziem Odzyskanych był jednym z ważniejszych wydarzeń mających miejsce w 1945 r. w Jeleniej Górze. Został zorganizowany w celu omówienia programu rozwoju gospodarczego i integracji nowoprzyłączonych do państwa polskiego terytoriów na zachodzie. Organizatorzy zadali sobie sporo trudu, aby nadać temu wydarzeniu rozgłos oraz odpowiedni wydźwięk propagandowy.
Jak najszybsze zagospodarowanie ziem na zachodzie było dla polskich władz kwestią prestiżową. W mniemaniu ówczesnych włodarzy kraju miała to być najlepsza odpowiedź na wątpliwości wygłaszane przez niektórych zachodnioeuropejskich polityków, którzy nie wierzyli w możliwość zagospodarowania tych terenów przez odradzające się państwo polskie. Jak mówił jeden z uczestników zjazdu: Musimy dać sprecyzowaną i popartą faktami odpowiedź ministrowi Bevinowi [Ernest Bevin, wówczas brytyjski minister spraw zagranicznych – M.Ż.], który powątpiewa w nasze zdolności organizacyjne i możliwości zaludnienia ziem odzyskanych. Organizowany zjazd miał być więc pierwszą okazją do podsumowania polskiego dorobku na Ziemiach Odzyskanych, a zarazem miał wyznaczyć kolejny etap na drodze do całkowitego zagospodarowania tego terytorium przez Polaków.
Wielkie przedsięwzięcie
Obrady zaplanowano na trzy dni. Ich gospodarzami miały być dwa miasta – Wrocław i Jelenia Góra. Udział w nich mieli wziąć członkowie Rządu Jedności Narodowej (m. in. prezydent Bolesław Bierut oraz Minister Administracji Publicznej, Minister Skarbu, Minister Spraw Zagranicznych oraz Minister Informacji i Propagandy), prominentni oficerowie wojsk radzieckich, przedstawiciele polskiej administracji na Ziemiach Odzyskanych i ponad tysiąc delegatów sfer gospodarczych z całej Polski. O udział w tym wydarzeniu, powołując się na instrukcję samego Ministra Przemysłu, zaapelowano do wszystkich Dyrektorów Departamentów, Naczelnych, Technicznych i Handlowych Dyrektorów Centralnych Zarządów i zainteresowanych Zjednoczeń, Kierowników Wojewódzkich Wydziałów Przemysłowych, jak również Kierowników wszystkich zainteresowanych Organizacji Przemysłowych, Handlowych i Bankowych. Każdy z delegatów został zobowiązany do opracowania materiału, zawierającego omówienie pracy na Ziemiach Odzyskanych oraz plany i propozycje na przyszłość. W trakcie jego trwania miały zostać wygłoszone następujące referaty: Rola Ziem Zachodnich w gospodarstwie narodowym Polski, Stan przemysłu na Ziemiach Odzyskanych, Przejmowanie zakładów przemysłowych przez administrację polską i Finansowanie przemysłu na Ziemiach Zachodnich. Spotkanie miało być też doskonałą okazją do dyskusji i wymiany poglądów. Przynajmniej takie były założenia, bo owszem, poglądy można było wygłaszać, ale tylko te zgodne z linią Partii…
Zjazdowi miały także towarzyszyć inne przedsięwzięcia, jak chociażby cykl wycieczek po miejscowościach Dolnego Śląska. W trakcie trwania zjazdu swój pierwszy sezon otworzył jeleniogórski teatr. W dniu jego zamknięcia wystawiona została „Zemsta” Aleksandra Fredry. Temu, nie ma co ukrywać znaczącemu wówczas wydarzeniu kulturalnemu, nadano odpowiednio polski charakter.
Koniec pierwszego etapu
Zjazd był też podsumowaniem działalności Grup Operacyjnych Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów i Ministerstwa Przemysłu, które od kwietnia 1945 r. działały na terenie każdego powiatu i miasta Ziem Odzyskanych. Jak dowodzono, pracownicy tych grup przeprowadzili na Ziemiach Odzyskanych poważne prace organizacyjne oraz zdobyli znaczne doświadczenie, mogące być podstawą do dalszych działań na tych terenach. Dorobek grup KERM faktycznie robił wrażenie, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę warunki w jakich przyszło im pracować. Pełnomocnicy poszczególnych Grup Operacyjnych złożyli sprawozdania ze swojej dotychczasowej pracy.
Propagandowy spektakl
Pierwotny termin zjazdu wyznaczono na 20-22 sierpnia 1945 r. Jednakże z powodu wizyty ówczesnego Ministra Przemysłu Hilarego Minca na konferencji w Moskwie został on przełożony na kolejny tydzień. To właśnie H. Minc miał być główną osobistością, a po trosze także gospodarzem, tego zjazdu – przemówienie ministra miało być punktem kulminacyjnym całego zjazdu, podczas którego miał podsumować dotychczasowe działania gospodarcze na Ziemiach Odzyskanych oraz wskazać poszczególnym Centralnym Zarządom, Zrzeszeniom i Organizacjom ogólne wytyczne i konkretne zadania, jak również i formy organizacyjne pracy na tych terenach. Ostatecznie zjazd odbył się w dniach 27-29 sierpnia 1945 r. Jego uroczyste rozpoczęcie odbyło się o godzinie 10-tej rano 27 sierpnia 1945 r. w Sali Ministerstwa Przemysłu znajdującej się przy skrzyżowaniu Wahlstraβe (obecnie ul. Włodkowica) i Graupenstraβe (obecnie ul. Krupnicza).
W swoim wystąpieniu Minister Przemysłu wielokrotnie wspominał o kluczowym znaczeniu Ziem Odzyskanych dla gospodarki powojennej Polski. Jak dowodził, ich przyłączenie pozwoli na blisko dwukrotne zwiększenie krajowej produkcji przemysłowej. Mówił o pozyskaniu wielkiej arterii wodnej, pokaźnej sieci kolejowej i drogowej. W czasie przemówienia poinformował też o planowanych inwestycjach rządu na tych terenach, mających przyczynić się do wydatnego zwiększenia obrotu gospodarczego. Wszystko to miało pozwolić na przekształcenie Polski z kraju rolniczego w kraj wysoce uprzemysłowiony. Po raz kolejny podkreślano, że na terenach zachodnich trzeba umieszczać najlepszy, najwartościowszy i najuczciwszy element ludzki – jak przekonywał jeden z mówców: Nie słowami, lecz czynem ludzie ci budują prawdziwe mocne fundamenty pod gmach Polski nowej, demokratycznej i niepodległej.
Bolesław Bierut w Karkonoszach
Mieszkańcy Jeleniej Góry mieli okazję wysłuchać mowy ówczesnego przywódcy państwa polskiego. Jak już wspomniano, jednym z gości Pierwszego Zjazdu Przemysłowego Ziem Odzyskanych był sam Prezydent Krajowej Rady Narodowej – Bolesław Bierut. W czasie swojej wizyty na Dolnym Śląsku, oprócz Wrocławia, odwiedził także Jelenią Górę, gdzie wygłosił do zgromadzonych przemówienie:
Witam Was, obywatele, pracownicy przemysłu i gospodarki polskiej na prastarej, odwiecznie staropolskiej ziemi dolnośląskiej. Inicjatywa zwołania Zjazdu Przemysłowego na tej ziemi była niezmiernie szczęśliwa. Trzeba, ażeby polska myśl i polska inicjatywa gospodarcza jak najszybciej znalazła się na tych ziemiach i jak najszybciej zaczęła troszczyć się o to, ażeby te ziemie zakwitły gospodarką nową, ażeby cała Polska mogła się cieszyć, że ziemie te są podstawą jej dobrobytu. Wasze obrady obserwuje i śledzi cały naród polski. W waszych obradach pokłada nadzieje, że szybko wyjdziemy z tego okresu zniszczenia, jaki musieliśmy przeżyć w skutek niewoli hitlerowskiej. Wasze obrady obserwuje i śledzi nie tylko Polska, od wyniku waszych obrad, od tego, czy wytyczne, które wskażecie, czy drogi, które nakreślicie dadzą nam możność szybkiej odbudowy naszego kraju, szybkiego wejścia na drogę uprzemysłowienia Polski, od tego zależeć będzie także i stosunek świata do nas i rola nasza i znaczenie naszego narodu w całej Europie (…).
Tą pracą kierować Wy będziecie. Od tego, czy praca ta pójdzie we właściwym kierunku, czy będzie dość intensywna, czy będzie przeniknięta właśnie tym oddaniem dla ogólno-polskiej sprawy, tym patriotyzmem, który szuka najlepszego wyjścia, najlepszego wyniku, najlepszego rezultatu dla ojczyzny naszej. Od tego zależy nasz przyszły rozwój i podstawa ziszczenia tych wszystkich nadziei i tych wszystkich marzeń, jakie naród polski od wielu wieków święcił, myśląc o tej ziemi i nie wyrzekając się jej. Witając tutaj Was zebranych i życząc pomyślności Waszym obradom, pozwolę sobie wznieść okrzyk: Niech żyje nasza umiłowana Ojczyzna, Polska Demokratyczna.
Marek Żak
