Zaraz po wojnie Jelenia Góra stała się siedzibą jednego z ognisk Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej, czyli popularnej YMCA. Opierając się na programie propagującym wartości chrześcijańskie, swoją działalnością wspierała młodych ludzi w trudnych powojennych latach.
Historia YMCA (z ang. Young Men’s Christian Association) sięga połowy XIX wieku. Jej założycielem był George Williams, angielski arystokrata. Celem założonej przez niego organizacji miał być duchowy rozwój młodych mężczyzn, mający być osiągany przez wspólne studiowanie Pisma Świętego i wywołane przez nie dyskusje. Idea promowana przez Anglika bardzo szybko zyskała popularność zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych. Już w 1855 roku doszło do pierwszej Międzynarodowej Konferencji YMCA, w czasie której przyjęta tzw. Bazę Paryską, która określała główne cele organizacji. Jej głównym zadaniem była troska o młodych ludzi, którzy od członków YMCA mieli otrzymać zarówno wsparcie duchowe, jak i materialne. Miało im to pozwolić na prawidłowy rozwój swojego życia. Nie zapominano przy tym także o innych potrzebujących.
YMCA w Polsce
Dzieje tej organizacji na ziemiach polskich rozpoczynają się zaraz po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Wówczas to, wraz z wojskami generała Hallera, trafiają do kraju przedstawiciele amerykańskiej YMCA. Ich głównym zadaniem niesienie pomocy moralnej i materialnej, która przejawiała się m. in. w opiece nad jeńcami, zdemobilizowanymi żołnierzami, repatriantami z Rosji, ubogimi studentami oraz dziećmi.
W 1921 roku amerykańska YMCA Kończy swoje zadanie i przystępuje do likwidacji. Jej miejsce zająć ma polska komórka YMCA, która zostaje powołana do życia 8 XII 1923 roku, w czasie Pierwszego Walnego Zebrania Delegatów Polskiej YMCA. Z każdym kolejnym miesiącem działalność organizacji zatacza coraz szersze kręgi – działalność spotyka się ze społeczną aprobatą, co skutkuje coraz większą liczbą ognisk YMCA w poszczególnych polskich miastach. Najważniejsze z nich znajdowały się w Krakowie, w Łodzi, w Gdyni oraz oczywiście w Warszawie. Ważnym elementem działalności tej organizacji była tzw. akcja obozowa, czyli prowadzone przez YMCA całoroczne obozy dla młodzieży – także tej z zagranicy. Pierwszy z nich powstał w 1925 roku koło Mszany Dolnej, drugi w Kurnędzu nad Pilicą w okolicach Sulejowa (1932), a trzeci w Wieżycy nad Jeziorem Ostrzyckim.
W czasie drugiej wojny światowej działalność YMCA została zakazana. Pomimo tego jej działalność nie zamarła. Powstaje wówczas „YMCA – Pomoc Jeńcom”, prowadząca akcje opieki nad jeńcami. Powstaje sieć ośrodków Polskiej YMCA na uchodźstwie.
Swoją działalność na terenie kraju organizacja wznowiła już wiosną 1945 roku. 9 IV 1945 r. odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Krajowej YMCA w Krakowie. Dzięki wsparciu ze strony światowej YMCA, jej działalność przybiera tempa w całym kraju. Opieką objęto szeroką rzesze młodych ludzi, którym umożliwiono zajęcia w pracowniach, uprawianie sportu, wypoczynek wakacyjny oraz oferowano dożywianie. Oprócz reaktywowania starych (przedwojennych) ognisk YMCA w Polsce, dochodzi także do powstania całkowicie nowych komórek tej organizacji na dopiero co przyłączonych do kraju Ziemiach Odzyskanych: w Szczecinie, we Wrocławiu i w Jeleniej Górze.
Jeleniogórskie ognisko
Ognisko YMCA w Jeleniej Górze powstało w maju 1946 roku, na skutek decyzji Rady Krajowej Polskiej YMCA w Warszawie. Jego założycielem, organizatorem i kierownikiem był niejaki Pan Baran. Siedziba ogniska znajdowała się przy ulicy Marii Curie-Skłodowskiej 10-12, gdzie dzisiaj mieści się Młodzieżowy Dom Kultury. Przed wojną swoją siedzibę w tym budynku miało niemieckie Towarzystwo Gimnastyczne Męskie, którego YMCA, bazująca poniekąd na całkiem podobnych wartościach, była nieformalnym następcą.
Jego struktura organizacyjna składała się z trzech zasadniczych działów: młodzieżowego, oświatowego i kulturalnego. Każdy z nich posiadał swoją własną specyfikę oraz jasno określony kierunek działania.
Pomoc dla „dzieci wojny”
Jedną z pierwszych inicjatyw jeleniogórskiego YMCA była organizacja letnich kolonii dla młodzieży z Centralnej Polski. Dzięki wsparciu materialnemu ze strony zagranicznych ognisk tej organizacji, w bardzo krótkim czasie udało się z powodzeniem przejąć i uruchomić dwa domy wypoczynkowe w Karpaczu i Jagniątkowie (wówczas Agnieszków). Jak pisała jedna z ówczesnych gazet, zostały one wyposażone w zupełnie nowy sprzęt kwaterunkowy, począwszy od łóżek nadesłanych z Ameryki, a skończywszy na przydziale żywności konserwowej, jak kakao, mleko skondensowane, konserwy mięsne, jarzynowe, makaron itp. Pozwoliło to na zorganizowanie dwumiesięcznego wypoczynku dla dziewięciuset młodych chłopców z najbardziej zniszczonych miejsc w kraju. Podobną inicjatywę podjęto w sezonie zimowym, organizując w tych ośrodkach kursy narciarskie dla młodzieży. Obie akcje były na tyle udane, że w planach były ich kolejne edycje. Co warto podkreślić, chętnych na nie brakowało.
Wsparcie dla mieszkańców regionu
Główna oś działalności tutejszej komórki YMCA dotyczyła jednak działań ukierunkowanych w stronę lokalnej młodzieży. W celu jak najlepszego spełniania swoich zadań została oddana do użytku świetlica, gdzie uczniowie jeleniogórskich szkół mogli spędzać wolny czas na grach i zabawach. Na łamach prasy podawano jednak, iż program zajęć bynajmniej nie ogranicza się do rozrywek, lecz kształtuje charaktery i umysły młodzieży. Z oferty tej placówki miało korzystać ponad dwustu chłopców. Liczba uczestników zajęć stale wzrastała. Jak podkreślano, korzyści z tej działalności odnotowywali także rodzice tych dzieci, którzy byli w ten sposób odciążani.
Innym polem działalności ogniska YMCA w Jeleniej Górze była organizacja rozmaitych kursów dla młodzieży, jak również dla osób dorosłych. Uruchamiano dla nich np. kursy językowe. Oprócz tego zajmowano się prowadzeniem szkoleń z dziedziny księgowości i stenografii – miało to zapewnić ich uczestnikom dostęp do lepszej pracy. Wiadomo też, iż działały wówczas także kursy tkackie. Organizowane były też kursy rytmiki i tańców narodowych dla dzieci i młodzieży. Zastanawiano się nad uruchomieniem podobnych kursów dla osób dorosłych.
Jeleniogórskie ognisko YMCA wychodziło też z licznymi inicjatywami sportowymi. W styczniu 1947 roku podjęto się np. organizacji turnieju szachowego. Jego dział kulturalny zorganizował także chór mieszany Echo Jeleniogórskie, który oprócz występów w mieście, dokonał objazdu po całych Ziemiach Odzyskanych, celem krzewienia pieśni polskiej. Innym pomysłem tutejszej YMCA było przeprowadzenie serii wykładów i odczytów dla młodzieży. Miała temu służyć specjalnie do tego wyremontowana sala wykładowa.
Bardzo szybko podjęto też starania o uruchomienie własnej biblioteki, która miała za zadanie zaspokajać głód polskiej książki. Dzięki wsparciu z centrali YMCA w Warszawie, która opiewała na kwotę trzystu tysięcy złotych, udało się ten plan bardzo szybko wcielić w życie. W marcu 1947 roku doszło też do oficjalnego otwarcia czytelni YMCA w Jeleniej Górze. Jej oferta miała być atrakcyjna – czytelnikom oferowano szeroki wybór prasy krajowej, jak również zagranicznej.
Koniec
Organizacja bardzo szybko podzieliła los podobnych sobie organizacji dobroczynnych, dla których nie było miejsca w powojennej Polsce rządzonej przez komunistów. Wraz ze zmieniającą się sytuacją polityczną w kraju, działalność YMCA stawała się dla komunistycznych władz coraz bardziej kłopotliwa. W oczy kłuły zwłaszcza wzmożone kontakty z ogniskami YMCA z Zachodu. W 1949 roku uznano Polską YMCA za narzędzie burżuazyjno-faszystowskiego wychowania, popierane przez zagranicznych mocodawców i sanacyjne czynniki rządzące”. Doszło do likwidacji tej organizacji. Majątek YMCA został przejęty przez komunistyczne władze. Do reaktywacji jej działalności doszło dopiero po upadku komunizmu.
Marek Żak
