Spółka PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, do której należy Kopalnia Turów, wraz z Fundacją PGE, w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Dom Kołodzieja, Uniwersytetem Wrocławskim, Politechniką Wrocławską, Politechniką Poznańską oraz Politechniką Gliwicką, włączyła się w projekt rewitalizacji domów przysłupowych m.in. w Wigancicach Żytawskich.
Wigancice Żytawskie to niewielka miejscowość położona przy granicy z Czechami i w bezpośrednim sąsiedztwie Kopalni Turów. W planach sięgających lat 80. ubiegłego wieku miała zostać całkowicie zlikwidowana, a jej teren miał być wykorzystany przez kopalnię jako zwałowisko zewnętrzne. Wysiedlone rodziny przeniosły się do nowych mieszkań w blokach osiedlowych Bogatyni i Zgorzelca, a ich dawne domy w większości wyburzono. Miejscowość nie została jednak całkowicie zlikwidowana. Na potrzeby kopalni została wykorzystana jedynie 1/8 jej terenu. Obecnie realizowane są prace, które mają na celu rewitalizację i rekonstrukcję wsi.
– Chcemy, aby nasza spółka kojarzona była nie tylko z bieżącą rekultywacją terenów pogórniczych i odtwarzaniem ich potencjału przyrodniczego, lecz również z przywracaniem do życia takich właśnie wyjątkowych miejsc, które przecież na stałe wpisały się w historię regionu – podkreśla Andrzej Legeżyński, prezes zarządu PGE GiEK. – Worek Turoszowski to nie tylko zagłębie węglowe, lecz również domy przysłupowe. Ta charakterystyczna, łatwo rozpoznawalna drewniana architektura ludowa jest historyczną wizytówką Łużyc, terenu dzisiejszego trójstyku granic Polski, Czech i Niemiec. Cieszymy się, że mamy swój udział w tak ważnym projekcie dla lokalnych społeczności wszystkich trzech sąsiadujących krajów – dodaje.
W grudniu 2021 r. zakończył się kolejny, II etap prac w ramach projektu realizowanego przy współudziale PGE, pn. „Worek Turoszowski – transformacja węglowa w kontekście kulturowym. Rewitalizacja wsi Wigancice Żytawskie, Wyszków, Wolanów, Zatonie. Etap II”. Przeprowadzona została inwentaryzacja domów w Wyszkowie (nr 62,63), wykonano mapę interaktywną jej zabudowy wraz z wirtualną rekonstrukcją terenu i jego zróżnicowania, oraz najważniejszymi elementami zabudowy. Działania te pozwolą na przeprowadzenie dalszych analiz struktury sołectwa i ewentualny wybór propozycji projektowych pod kątem uzupełnienia istniejącej zabudowy, np. spośród modeli zgromadzonych w katalogu Stowarzyszenia Dom Kołodzieja – oczywiście przy zachowaniu ich prawidłowej relacji z istniejącym otoczeniem.
W planach na 2022 rok znalazła się dalsza inwentaryzacja domów przysłupowych oraz przeprowadzenie warsztatów edukacyjnych na terenie Wyszkowa, pn. „Przysłupowy przystanek oknem na świat”. Wezmą w nich udział studenci, dzieci oraz młodzież szkolna. Wybudowany zostanie przystanek autobusowy, z konstrukcją ryglową wyklejoną tzw. szachulcem, czyli masą powstałą ze słomy i gliny. Docelowo powstanie kilka podobnych, zlokalizowanych na terenie całej wsi, które następnie posłużą lokalnej społeczności zgodnie z ich przeznaczeniem.
Jak zakładają partnerzy projektu, całościowe, dotychczasowe działania posłużą pobudzeniu świadomości o architekturze regionalnej, wzmocnią emocjonalne przywiązanie do Krainy Domów Przysłupowych oraz pogłębią w społeczności lokalnej poczucie tożsamości z regionem.
