W najbliższą niedzielę, 29 maja, już po raz dziewiętnasty, odbędzie się Dzień Otwarty Domów Przysłupowych. Na pograniczu Niemiec, Czech i Polski, między godziną 10:00 a 17:00 otwartych dla odwiedzających będzie łącznie 150 domów, w typowym dla Górnych Łużyc stylu. Wśród nich 34 domy będą czekały na gości w polskiej części regionu.
Odwiedziny w otwartych bywają bardzo atrakcyjne, bo najczęściej gospodarze sami oprowadzają gości, a często także częstują specjałami i dzielą się wiedzą jak te domy remontować i budować na nowo. Warto skorzystać i zajrzeć do środka by przekonać się, że w tych domach można normalnie żyć, pracować i realizować swoje pasje.
Oprócz domów przysłupowych tego dnia otwarte będą domy szachulcowe oraz inne budynki murowane, które przeplatając się z przysłupami tworzą spójny krajobraz kulturowy Krainy Domów Przysłupowych.
Domy przysłupowe (przysłupowo-zrębowe) są budowlami charakterystycznymi dla śląsko-czesko-saksońskiego pogranicza. Powstawały one na obszarach wiejskich prawdopodobnie już na przełomie XIV i XV wieku, a w kolejnych stuleciach były doskonalone. Ten rodzaj budownictwa „wynaleźli” prości, wiejscy rzemieślnicy poprzez kombinację konstrukcji zrębowej, szachulcowej i murowanej. Tym, co odróżnia je od innych rozwiązań stosowanych w budownictwie wiejskim jest przysłup. Ta drewniana konstrukcja z charakterystycznymi łukami otacza izbę zrębową i podtrzymuje górną kondygnację lub dach.
Typowy dom przysłupowy składa się z dwóch części: dolnej (wspomnianej powyżej) – zbudowanej z drewna izby zrębowej (poziomo układane ociosane belki łączy się na rogach budynku „na zrąb”) oraz nadbudowanej konstrukcji szachulcowej, która opiera się na zewnętrznych, drewnianych słupach, zwanych przysłupami. W konstrukcji spotykają się dwie tradycje budowlane: typowe dla Europy Środkowo – Wschodniej budownictwo drewniane, oraz rozprzestrzeniona na obszarze języka i kultury niemieckiej – konstrukcja szachulcowa (konstrukcja drewniana wypełniona materiałami naturalnymi tj. drewno, glina, słoma, kamienie).
Górne Łużyce na płaszczyźnie budowlanej okazują się być przestrzenią styku kultury słowiańskiej (czeskiej, serbołużyckiej i polskiej) oraz niemieckiej. Do dnia dzisiejszego zachowało się około 19 tysięcy domów przysłupowo-zrębowych, z czego po stronie polskiej – głównie z rejonie Bogatyni, Zawidowa i Leśnej – około 500. Na terenie dzisiejszych Niemiec domy przysłupowe znajdziemy we wschodniej części Szwajcarii Saksońskiej, powiecie Löbau-Zittau i południowej części powiatu Budziszyn; w Czechach: w Kraju Liberec, Kraju Ústi nad Labem, w naszym kraju: w powiecie lubańskim i południowej części powiatu zgorzeleckiego.
Dni Otwarte Domów Przysłupowych organizowane są od roku 2005 w ramach przedsięwzięcia Kraina Domów Przysłupowych (Umgebindeland), mającego swoje początki w 2003r. Od tamtego czasu realizowane są projekty, które prowadzą do utrwalenia architektury przysłupowej jako elementu charakterystycznego dla regionu oraz atrakcji turystycznej Górnych Łużyc oraz Pogórza Izerskiego. Wśród nich znalazły się m.in.: stworzenie „Grupy fachowej Dom Przysłupowy”, wypracowanie marki turystycznej „Urlop w domu przysłupowym”, stworzenie turystycznego „Szlaku żyjącego rzemiosła”, czy inicjatywy marketingowej „Miłość od drugiego wejrzenia”, mającej na celu znalezienie nowych właścicieli dla opuszczonych i zaniedbanych domów przysłupowych.
Organizowany Dzień Otwarty Domów Przysłupowych ma pokazać mieszkańcom regionu wyjątkowe piękno tej regionalnej architektury i zachęcić do dbania o te niezwykłe „architektoniczne perełki”, niespotykane nigdzie indziej w Europie.
Wykaz Domów Otwartych w ramach XIX Dni Otwartych Domów Przysłupowych
Jelenia Góra:
1. „Muzeum Karkonoskie” – Chata Regionalna ul. Jana Matejki 28 58-500 Jelenia Góra
powiat karkonoski:
Czernica 79, Jeżów Sudecki „Konopka”;
Karpacz, ul. Kopernika 2 – Muzeum Sportu i Turystyki;
Kopaniec 145, Galeria „Kozia Szyja”;
Janowice Wielkie, Purepoland, ul Leśna 10;
Szklarska Poręba, ul.11 listopada 24b, „Szamanówka”;
Szklarska Poręba, ul. Odrodzenia 1, „Domicil Alma”.
powiat lwówecki:
Bystrzyca 12, gm Wleń;
Dębowy Gaj 23, gm. Lwówek Śląski;
Giebułtów 134, gm. Mirsk, „Dom Tetzla”;
Pławna 79, „Muzeum Przesiedleńców i Wysiedlonych”, gm. Lubomierz;
Przeździedza 25, gm. Wleń;
Płóczki Górne 102, Gościniec „Pod Zielonym Jajem”, gm. Lwówek Śląski.
powiat zgorzelecki:
Bogatynia, al Żytawska, numery: 17, 18, 24, 30, 32;
Bogatynia, pl Bohaterów Warszawy 4;
Bogatynia, ul. 1 Maja, numery: 1,6,8;
Bogatynia, ul Armii Krajowej 13;
Działoszyn 163, gm. Bogatynia;
Działoszyn 167, „Kuźnia”, gm. Bogatynia;
Zgorzelec, Aleje Lipowe 1, „Zagroda Kołodzieja” (translokacja domu) i 1a.
powiat lubański:
Grabiszyce Średnie, „Izerski Dom”, gm. Leśna;
Pobiedna, ul. Dworcowa 5, gm Leśna;
Świeradów Zdrój – Czerniawa, ul. Nadrzeczna 15, Dom pod Mandragorą.
powiat bolesławiecki:
Łaziska 50, „Niebiski Burak”, gm. Bolesławiec
powiat kamiennogórski:
Uniemyśl 60, „Karczma Sądowa”, gm. Lubawka.
